Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, και να αναφερθώ πρώτα στα αίτια.
Α. Κακή ποιότητα Διοικούντων
Η παντελής έλλειψη πολιτικοκοινωνικής συνείδησης έχει οδηγήσει ουσιαστικά σε μία άνευ ιστορικού προηγουμένου αποστροφή των «νοικοκυραίων» από τα κοινά. Αυτό το κενό έδωσε την ευκαιρία σε τυχάρπαστους να ανελιχτούν σε αξιώματα που ούτε τις γνώσεις αλλά ούτε τη νοοτροπία είχαν να αντεπεξέλθουν στα προβλήματα. Δεν αναφέρομαι καθόλου σε όραμα ή σχεδιασμό για το μέλλον, που απαιτούν οργάνωση και συστηματική δουλειά.
Τα μεγέθη και η συνθετότητα των νέων δήμων απαιτούν κεφαλές με ευρεία γνώση των τοπικών προβλημάτων και νοοτροπιών της κάθε περιοχής. Επιπλέον γνώση διαχείρισης υποθέσεων με την κεντρική εξουσία, η οποία παρεπιπτόντως θα απαιτεί στο εγγύς μέλλον περισσότερες ενέργειες μέσω της εκχώρησης αρμοδιοτήτων (τα λεγόμενα βαρίδια) από τους νέους Δήμους. Την κατάσταση αυτή καλούνται οι δημοτικές κεφαλές να αντιμετωπίσουν ανέξοδα και άοπλοι.
Β. Νοοτροπία
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι η νοοτροπία μας. Η γιγάντωση των ατομικών συμφερόντων και η δια του ψήφου προσπάθεια εξασφάλισής τους.
Γ. Έλλειψη κινήτρων
Σύντομα θα κληθούμε να επιλέξουμε μεταξύ δύο υποψηφίων, ενός πρώην τοπικού άρχοντα και ενός φερμένου από τους κομματικούς μηχανισμούς. Οι δύο τους έχουν ο καθένας από ένα μειονέκτημα, του πρώτου λείπουν οι γνώσεις και του δεύτερου η βούληση. Ό,τι και να λένε, είναι δυστυχώς η πραγματικότητα.
Οι αρχές της λογικής που διέπουν τέτοιες καταστάσεις διοικητικής αναδιοργάνωσης είναι οι ακόλουθες:
1. Είναι αδύνατο για την οποιαδήποτε σωστή διοίκηση να είναι αφενός αρεστή, αφετέρου χρήσιμη και αποτελεσματική. Οι εξ επαγγέλματος πολιτικοί το γνωρίζουν καλά και χρησιμοποιούν την αρχή αυτή κατά το δοκούν.
2. Σε οποιαδήποτε αλλαγή οι συνέπειες είναι στην αρχή επαχθείς για όλους: υπαλλήλους, διοίκηση αλλά και πολίτες. Όλοι προσπαθούν να τις αποφύγουν.
3. Σε μία άκρως συντηρητική κοινωνία όπως η δική μας οι αλλαγές είναι μόνο κατ’ επίφαση αρεστές.
Ένας παράγοντας που επίσης είναι βασικός είναι η γεωγραφική διασπορά των υπηρεσιών των νέων Δήμων. Χρειάζεται μεγάλη δύναμη από την δημοτική αρχή για να αντιμετωπίσει μετακίνηση υπηρεσιών αν αυτό απαιτείται για λειτουργικούς λόγους. Η προσπάθεια αυτή θα προσκρούσει τις αρχές Α, Β που προαναφέρθηκαν. Καμία τέτοια αλλαγή δεν θα έχει την κοινωνική συναίνεση και στήριξη.
Η σημερινή κατάσταση και η διαδικασία άρσης στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η υπάρχουσα κατάσταση έχει παγιώσει τοπικά συμφέροντα τα οποία θα διαταραχθούν αναγκαστικά. Τα «μαγαζάκια» - δημοτικές υπηρεσίες λειτουργούν με το λεγόμενο «ηρωικό» μοντέλο που ακυρώνει στην ουσία την λειτουργία του Οργανισμού.
Γίνομαι σαφής, η διαδικασία δημιουργίας ενός Οργανισμού ακολουθεί τα παρακάτω στάδια.
1. Ο «ήρωας», αποτελεί την πιο κραυγαλέα απόδειξη ότι ένα σύστημα είναι στα πρώτα στάδια δημιουργίας του ή στα τελευταία αποσύνθεσής του. Στην Ελλάδα οι περισσότερες σήμερα Υπηρεσίες λειτουργούν με αυτό το σύστημα.
Τα χαρακτηριστικά αυτού του σταδίου είναι:
α. Η αυθεντία του ενός και αναντικατάστατου, του παντογνώστη ή μονόφθαλμου στους τυφλούς.
β. Η παντελής έλλειψη επικοινωνίας ή διαδικασιών επίλυσης θεμάτων με όλα τα μέλη του Οργανισμού.
γ. Η διασφάλιση και εξασφάλιση του «Θρόνου» με τη χρήση απόκρυψης γνώσης που αποκτήθηκε εμπειρικά.
2. Η «ποιμενική» κατάσταση. Όπου ο εξαναγκασμός για την παραγωγή έργου συμπαρασύρει και ανεκπαίδευτους στην διαδικασία, που αρχικά έχουν παντελή άγνοια και μηδενική καθοδήγηση ,αλλά στην πορεία αντλούν γνώση από τον ποιμένα που «γνωρίζει» και «διευθύνει» τα πάντα. Οι αποφάσεις, ακόμη για απειροελάχιστα θέματα, λαμβάνονται μόνο από τον «ποιμένα». Το αποτέλεσμα είναι ένας βραδυκίνητος ,κατά συνέπεια αναποτελεσματικός οργανισμός.
3. Το «Σύστημα», όπου το κάθε μέλος του Οργανισμού γνωρίζει τη θέση του, τα καθήκοντα ,τις υποχρεώσεις του, τις αναγκαίες επικοινωνίες με τους καθ’ ύλην αρμόδιους. Υπάρχουν καθιερωμένα επίπεδα αποφάσεων. Σε κάθε περίπτωση απομάκρυνσης ή αντικατάστασης μέλους του Οργανισμού ο αντικαταστάτης δύναται να αναλάβει πλήρως τα καθήκοντά του από την πρώτη ημέρα πάντα καθοδηγούμενος από κάποιον μέντορα.
Το Σύστημα είναι ένας ζωντανός Οργανισμός που λειτουργεί προσανατολισμένος σε μία συγκεκριμένη αποστολή. Μεταλλάσσεται, αναδιπλώνεται, συμπτύσσεται και περιοδικά ασκείται και αξιολογείται για τα πραγματικά αποτελέσματα στην διαδικασία παραγωγής έργου. Όλα τα προαναφερθέντα θα μπορούσαν να αποτελέσουν ολόκληρες ενότητες αλλά αυτό ξεφεύγει από το σκοπό της παρούσης δημοσίευσης.
Στην αναφορά μου στο θέμα έχω ήδη αναφερθεί στο γιατί, το πώς, το πού, το πότε, από ποιούς, άφησα το πόσο γιατί θεωρώ ότι το κόστος είναι πάντα συνάρτηση δύο παραγόντων: του χρόνου και των γνώσεων. Όσο περισσότερο διαθέτεις και από τα δύο τόσο λιγότερο θα ξοδέψεις.
Ας πάμε και στις προτάσεις.
Είτε μας αρέσει είτε όχι κανένας ασθενής δεν μπορεί να θεραπευτεί από μόνος του. Το ίδιο ισχύει και για τη Δημόσια Διοίκηση. Η εμπειρία μου επί χρόνια, τουλάχιστον πέντε, στην οργάνωση συστημάτων εντός και εκτός συνόρων της Ελλάδας αλλά και η αξιολόγηση τέτοιων συστημάτων στη λειτουργία τους μου επιτρέπει να γνωρίζω σε βάθος τα «συνήθη» προβλήματα και να προτείνω συνταγές για θεραπεία.
Για να μη παρεξηγηθώ, δηλώνω εξ αρχής ότι απεχθάνομαι κάθε τι γερμανικό, τους θεωρώ σοβινιστές και στην πλειονότητά τους ανθέλληνες. Επίσης δηλώνω απέχθεια σε κάθε τι ελληνικό που είναι μίζερο και μέτριο. Σέβομαι και αγαπώ την τάξη και την πρόοδο, από όπου κι αν προέρχεται, και παράλληλα αναπτύσσει τις ανθρώπινες αρετές.
Εργάστηκα επί τρία συνεχόμενα χρόνια δίπλα σε γερμανούς συναδέλφους και γνωρίζω ότι η αίσθηση καθήκοντος είναι μοναδική και πρωτόγνωρη ακόμη και για μας που πάντα διατεινόμαστε ότι λόγω «εχθρού» είμαστε σε αυξημένη ετοιμότητα. Γνώρισα επίσης πώς όλα αυτά που «θέλουμε» μπορούν να γίνουν πράξη και επιτέλους «οίδα» ότι η κοινή λογική μπορεί να έχει αξία κάπου .
Επιπλέον γνώρισα και αξιολόγησα συστήματα άλλων τριτοκοσμικών Χωρών με άριστα αποτελέσματα που εντός τριών ετών κατάφεραν να πετύχουν στο έργο τους , χωρίς εμπειρία ή πρότερη οργανωτική δομή .
Κοινός παράγοντας όλων αυτών είναι οι Γερμανοί.
Θα αναφέρω το παράδειγμα της Τουρκίας που από τη δεκαετία του 80 βάλανε Γερμανούς καθοδηγητές σε όλα τα κλιμάκια και αναδιοργάνωσαν την δημόσια διοίκηση εκ θεμελίων. Σήμερα οι δημόσιες υπηρεσίες τους λειτουργούν με τα πρότυπα των ιδιωτικών εταιριών.
Ένα άλλο εντυπωσιακό από πλευράς αποτελέσματος είναι η Ουγγαρία, που παρόλες τις οικονομικές και κοινωνικές περιπέτειες , κατάφερε και οργάνωσε το σύστημά της με άριστα αποτελέσματα. Η συνταγή κοινή, Γερμανός συνάδελφος είχε εδραιωθεί για διάστημα τριών ετών, όσο δηλαδή διήρκησε η προετοιμασία.
Επειδή τα χρονικά περιθώρια είναι σαφώς περιορισμένα καλό θα είναι να αφήσουμε τους εγωισμούς- συναισθηματισμούς και να ζητήσουμε συνδρομή από τους «κακούς» Γερμανούς, ώστε να οργανωθούμε και να εκπαιδευτούμε στην σωστή παροχή υπηρεσιών.
Όλες οι άλλες λύσεις είναι καταδικασμένες σε αποτυχία για τους λόγους που προανέφερα.
